Pek çok bitki yaprak, çiçek, meyve ve tomurcuklarını güçlü antimikrobiyal, su geçirmez ve ısı yalıtan özellikte reçineli bir bileşik üreterek onları soğuktan ve mikroorganizma saldırısından korur. Bu reçineli madde bal arıları (Apis mellifera L.) tarafından mandibulaları yardımıyla toplanarak mum ve tükürükle karıştırılıp pelet haline getirilir ve kovana taşınır. Propolis, toplanan bitki reçinesinin arılar tarafından transforme edilmesinden dolayı güçlü ve yapışkan bir özellik kazanmıştır. Propolis kelimesi Yunanca “şehrin korunması” anlamına gelir. Propolis bal arıları kolonisinin hastalıklardan korunması, kovan duvarları ve petek gözlerinin kaplanarak hijyenik bir yaşama ortamı sağlanması, kovan içerisinde ölen canlıların kokuşmasının önlenmesi için kaplanması ve kovan giriş deliğinin küçültülmesi gibi birçok amaçla kullanılmaktadır. Propolisin ilaç olarak kullanımı çok eski yıllara dayanmaktadır. Mısırlılar ölülerini mumyalarken, Yunan ve Romalı doktorlar antiseptik ve yara iyileştirici olarak propolis kullanmışlardır. Inkalar propolisi antipiretik bir ilaç olarak önerirken 17. yüzyılda Londra farmakopesinde propolis, resmi bir ilaç olarak listelenmiştir. Propolisin saf ya da başka doğal ürünlerle kombine bir şekilde kozmetik ve sağlık ürünlerinde kullanımı günümüze kadar devam etmiştir. Araştırıcılar son yıllarda daha çok propolisin kimyasal bileşimi ve biyolojik özellikleri ile ilgilenmişlerdir.
Propolisin rengi yeşilden kırmızı ve kahverengiye kadar değişir ve karakteristik bir kokusu vardır. Yapışkan özelliği nedeniyle ciltteki yağ ve proteinlerle interaksiyona girer. Soğukta kırılgan ve sert, sıcakta ise yapışkandır. Genel olarak doğal yapısında % 30 mum, % 50 reçine ve bitkisel balsam, % 10 esansiyel ve aromatik yağlar, % 5 polen, ve diğer maddeler vardır. Propoliste 300 den fazla komponent tanımlanmıştır ve kompozisyonu bitki kaynağı ve lokal floraya göre değişiklik göstermektedir. Bununla birlikte Avrupa kavak propolisi, Brezilya yeşil ve kırmızı propolisleri gibi bazı propolis tiplerinin kimyasal yapısı iyi aydınlatılmış ve standardizasyonu sağlanmıştır.
Propolisin kimyasal yapısının aydınlatılmasında HPLC-DAD, LC-MS, LC-MS/MS, GC-MS gibi çok sayıda kromatografik alet kullanılmış olmakla birlikte propolisin polar yapısı gereği (molekül yapısında genelde OH- grupları içerir) HPLC-DAD ve HPLC-MS’in iyi sonuç verdiği bildirilmektedir. Çok sayıda araştırma ise GC-MS ile yapılmıştır.
Propolisin Kimyasal Yapısı
Propolisin kimyasal yapısı, toplandığı bitki kaynağına göre değiştiğinden farklılık gösterir. Yapılan araştırmalarda özellikle karasal iklim bölgelerinde Abies spp. (Köknar), Acer spp. (Akçaağaç), Alnus spp. (kızılaağaç), Betula spp. (Huş), Castanea sativa (kestane), Eucalyptus sp. (Ökaliptus), Corylus sp. (Fındık), Pinus spp. (Çam), Populus spp. (Kavak), Quercus spp. (Meşe), Prunus spp. (Erik), Salix spp. (söğüt), Tilia sp. (Ihlamur) ve Ulmus spp. (Karaağaç) propolisin botanik kaynakları olarak gösterilmektedir. Ülkemiz zengin fitocoğrafik yapısı nedeniyle bu bitkilerin geniş doğal yayılış alanlarına sahiptir. Bu nedenle araştırıcılar Türkiye’de üretilen propolisin kimyasal yapısını aydınlatmaya çalışmışlardır. Bu araştırmalardan birinde, Kartal vd. Ankara (Kazan) ve Muğla (Marmaris) yörelerinden toplanan propolis örneklerinin GC-MS ile kimyasal analizini yapmış, örneklerde 24 farklı bileşik tespit etmişlerdir.
İki örnekte de kavak propolisinin bileşenleri olan flavonoid aglikonlar tespit edilmezken, isopimarik asit, androstan-1,17 dimetil -17-hidroksi-3-on, docosa-8,14-diyn-cis-1,22 diol ve thunbergol Kazan örneğinin, kafeik asit izomerleri, abietik asit, dehidroabietik asit ve izopimarik asit ise Marmaris örneğinin aktif bileşenleri olarak tespit edilmiştir. Bu araştırmada, Kazan örneğinden elde edilen analiz sonuçlarına göre, botanik orijini tahmin edilemezken, Marmaris örneğinin botanik orijininin Pinus brutia L. (çam propolisi) tomurcuk salgıları olabileceği bildirilmiştir. Bir başka araştırmada, Gencay ve Sorkun Doğu Anadolu (Kemaliye-Erzincan) yöresinden toplanan 30 propolis örneğinin mikroskobik analizlerini yaparak 32 farklı bitki familyası tespit etmişler ve Asteraceae, Fabaceae, Lamiaceae, Salicaceae ve Scrophulariaceae familyalarına ait türlerin polenlerinin örneklerde yoğun olarak bulunduğunu vurgulamışlardır. Farklı coğrafik orijinli propolislerle ilgili Sorkun vd.’nin yaptığı bir araştırmada, Bursa, Erzurum (Aşkale), Gümüşhane (Söğütağıl) ve Trabzon (Çağlayan) yörelerinden toplanan propolis örneklerinde GC-MS ile kimyasal analiz yapılmıştır. Trabzon ve Gümüşhane örneklerinin benzer kimyasal kompozisyona sahip olduğu ve temel bileşenlerin aromatik ve alifatik asitler ve esterleri ile ketonlar olduğu görülmüştür. Erzurum propolisinin ise, farklı bir kimyasal kompozisyona sahip olup aromatik asit esterleri ve alkollerin temel bileşenler olduğu ve diğer örneklerden daha fazla aminoasit içerdiği bildirilmiştir. Bursa örneğinde ise, flavanon, aromatik asit ve esterleri, terpenoidler, flavonlar ve ketonların temel bileşikler olduğu tespit edilmiştir. Bu konuda, Popova vd.’nin Türk propolisinin antibakteriyel aktivitesi ile kalitatif ve kantitatif kompozisyonunu belirledikleri araştırmada, Populus nigra (kara kavak) ve P. euphratica önemli propolis kaynakları olarak gösterilmiştir. Bal arısı ırklarının propolis üretiminde önemini vurgulayan Silici ve Kutluca’nın yaptığı ve aynı bölgede üç farklı bal arısı ırkı tarafından toplanan propolisin kimyasal kompozisyonu ve antibakteriyel aktivitesinin belirlendiği araştırmada, A. mellifera caucasica (Kafkas arısı) tarafından toplanan propolis örneğinin A. m. anatolica ve A. m. carnica tarafından toplanan propolis örneklerine göre daha yüksek antibakteriyel aktivite gösterdiği belirlenmiştir. Silici vd. tarafından yapılan, farklı bölgelerden toplanan Türk propolisinin bitki orijini için fitokimyasal ipuçları ve antibakteriyel aktivitenin değerlendirildiği araştırmada, propolisin ana bitki kaynaklarının Populus alba, Populus tremuloides ve Salix alba olduğu gösterilmiştir. Uzel vd. ise 4 farklı propolisin kimyasal kompozisyonunu ve antimikrobiyal etkinliğini tespit etmişlerdir.
Velikova vd. ise; bir Bulgar iki Türk propolisini GC-MS ile incelediklerinde kimyasal kompozisyonların benzerlik gösterdiği ve muhtemelen kavak propolisi özelliği gösterdikleri tespit edilmiştir. Örnekler özellikle kafeik asit ve ferulik asit bakımından zengin bulunmuştur. Ayrıca örnekler antibakteriyel, antifungal ve sitotoksik aktivite göstermiştir. Benzer şekilde Mohammadzadeh vd. Tahran propolisinin yapısını GC-MS ile incelemiş ve pinobanksin, pinobanksin-3 asetat, pinosembrin, pinostrobin flavanonları ile krisin ve galangin gibi flavonların bulunmasından dolayı İran propolisinin botanik kaynağının kavak olabileceği rapor edilmiştir. Gülçin vd. Erzurum’dan topladıkları propolisin antioksidan özelliğini araştırmışlardır. Propolisin içerdiği toplam polifenol içeriği ile antioksidan özelliği arasında korelasyon belirlemişlerdir. Araştırmada kafeik asit, ferulik asit, ellajik asit, kuersetin, tokoferol, pirogallol, p-hidroksibenzoik asit, vanillin, p-kumarik asit, gallik ve askorbik asit miktarlarını HPLC ve LC-MS/MS ile tespit etmişlerdir.
Kavak propolisi ülkemizin de içinde olduğu, dünyanın karasal iklim gösteren pek çok ülkesinde üretilebilmektedir. Popova vd. kavak propolisinin kimyasal karakteristiğini belirlemek üzere farklı ülkelerden 114 örnek üzerinde çalışmışlardır. Elde edilen sonuçlara göre iki grup oluşmuştur; Orta ve Güney Avrupa, Türkiye, Suriye ve karasal iklimdeki diğer lokasyonlar (97 örnek) birinci grubu, aynı zondaki P. nigra’nın yayılış alanının daha kısıtlı olduğu daha soğuk bölgelere (kuzey ve dağlık bölgeler; Baltık ülkeleri, İngiltere, Ukrayna, Sibirya, Kanada ve İsviçre) ait olanlar da ikinci grubu oluşturmuştur. Bu iki grup fenolik ve flavonoid içeriği bakımından oldukça değişkenlik göstermiştir. Kuzey ve dağlık bölge propolisleri test edilen birinci grup propolislerine göre % 25 fenolik, % 38 flavon ve flavonol, % 17 flavonon/dihidroflavonol bakımından daha düşük değere sahip bulunmuştur. Ancak tüm örneklerin antimikrobiyal aktivitesi arasında önemli farklılık gözlenmediği bildirilmiştir.
Ülkemize özel bir propolis tipi tanımlanmamıştır. Propolis botanik ve coğrafik orijine göre sınıflandırılabileceğinden (tiplendirilebileceğinden), kavak tipi, alecrim tipi gibi isimlerin yanında Türkiye’den elde edilen propolis denilebilmektedir.
Propolisinin Farmakolojik ve Biyoaktif Özellikleri
Türkiye’de üretilen kavak propolisinin botanik orjini ve kimyasal analizi araştırmalarla tespit edilmekle birlikte antifungal, antimikrobiyel, antioksidan, antikarsinojenik, yara iyileştirici, anti-leşmaniyal, immunstimulan-bağışıklık sistemini güçlendirici aktiviteleri ile diş hekimliğinde hayvan besleme ve gıdada koruyucu olarak kullanımı ile ilgili çok sayıda araştırma rapor edilmiştir.
Propolis immunomodulatör, antitümör, anti-inflamatuvar, antioksidan, antibakteriyel, antiviral, antifungal ve antiparaziter gibi çok sayıda biyolojik ve farmakolojik aktiviteye sahiptir. Propolisin faydalı biyolojik özellikleri daha çok flavonoidler ve hidroksisinnamik asit türevleri gibi fenolik maddelere atfedilmektedir. Flavonoidler kimyasal yapı ve karakteristikleri birbirinden farklı, güçlü antioksidan, radikal süpürücü ve metal şelatı olan polifenolik konjuge aromatik bileşiklerdir. Propoliste bulunan en önemli bileşik grubu olarak flavonoidler görülmektedir. Flavonoidler fotosentez yapan hücrelerde bulunurlar ve benzo piron türevleridirler. Sekonder bitki metabolitleri olarak bulundukları için insanlar tarafından sentezlenemezler ve bu nedenle insan beslenmesi için önemlidirler. Amerika’da günlük flavonoid glikozitlerin alımı günde 1000 ya da 650 mg olarak bildirilmiştir. Yakın zamanda yapılan çalışmalar ise glikonlar olarak ifade edilen flavon ve flavonollerin alımı için önerilen dozun günde 23 mg olduğunu rapor etmektedir. Flavonoidler memeli hücrelerinde çok sayıda biyokimyasal etkiye sahiptirler. Ayrıca, in vitro çalışmalarda memeli enzim sistemleri ve iletim yollarında önemli etkiye sahip oldukları ispatlanmıştır. Flavonoidlerin fizyolojik etkilerinin bir kısmı indirgeyici (elektron transport katalizi, radikal süpürücü etkisi) etkisinden dolayı antioksidan etkilerine atfedilmektedir.
Propolis ile ilgili yapılan araştırmaların çoğu in vitro ve hayvan deneylerinden oluşmaktadır. Sağlıklı ya da hasta gönüllüler üzerinde yapılan araştırma sayısı yok denecek kadar azdır. Nitekim araştırıcıların önerileri, doğal bir ürünün güvenilir ve etkili bir şekilde kullanılabilmesi için öncelikle kimyasal yapısının iyi aydınlatılması daha sonra in vitro deneyler, hayvan deneyleri ve bu deneylerin sonunda olumlu etkiler gözlendiğinde sağlıklı gönüllüler üzerinde araştırmalar yapılması yönündedir. Propolisin farklı biyolojik etkileri ile ilgili yapılan araştırmalarda farklı dozlar kullanılmıştır; immunomodulatör aktivitede; in vivo 200 mg/kg (100), in vitro 3-300 g/100 l ile 50-150 mg/kg, antitümoral aktivitede 5-100 g/100l, antibakteriyel in vitro 0.4-14.0 % v/v, antifungal in vitro 0.4-14.0 % v/v (104), antiviral in vitro 5-100 g/100 l, antidiyabetik in vivo 100-300 mg/kg ve anti-ülseratif in vivo 50, 250 ve 500 mg/kg şeklindedir. Fareler ve insanlarla yapılan çalışmalarda propolisin olumsuz ya da toksik etkileri görülmemiştir. Burdock’a göre propolis toksik olmayan bir bileşiktir ve farelerde LD50 değeri 2-7.3 g/kg arasında değişmektedir. Araştırıcı, insanların günde 1, 3 ve 6 mg/kg/gün oranında yaklaşık 70 mg/gün şeklinde güvenle tüketebileceklerini önermektedir. Cuesta vd. 6 hafta boyunca günlük propolis tüketiminin mortalite ya da gelişme oranı üzerine etkisi olmadığını bildirmişlerdir. Dünyada farklı orijinli propolislerin alerjik etkisi hakkında çok sayıda araştırma vardır. Reaksiyonlar genelde kontak dermatit, stomatitis, dudak şişliği, perioral ekzama ve dispne şeklindedir. Propolisteki major allerjenler ise orta Avrupa’da orijini kavak olan propolisler için kaffeat esterlerdir. Botanik orijini kavak olmayan propolisler için ise 3- metil 2- butenil, benzil salisilat ve benzil cinnamat’tır. Alerjik reaksiyonlar daha çok propolisle direk temasta bulunan arıcılarda görülmekte olup, propolisle sık temasta olan arıcılarda sistemik reaksiyon prevalansı % 6.5’tir ve bunların sadece % 2’si anafilaktik reaksiyonlardır.
Propolisin ratlarda farklı konsantrasyonlarda tüketiminden sonra (1, 3 ve 6 mg/kg/gün) ve su ve etanolden özütlenen propolisin farklı ekstrakları farklı tüketim zamanlarında (30, 90 ve 150 gün) uygulandığında toplam lipid, trigliserid, kolesterol, HDL kolesterol seviyelerinde önemli değişimler görülmemiş, aspartat aminotrasferaz (AST) ve LDH enzim seviyelerinde de farklılık olmamış ve canlı ağırlık da değişmemiştir. Kolankaya vd., Türk kestane propolisinin kimyasal içeriğini belirlemiş, alkol sebepli oksidatif strese karşı propolisin etkisini incelemiş ve 200 mg/kg 15 gün boyunca erkek ratlara verilmiştir. Alkol verilen grupta HDL düşüp, LDL yükselirken propolis grubunda tam tersi bir durum gözlenmiştir. Propolis grubu ile alkol grubu karşılaştırıldığında, propolis grubunda alkalin fosfataz (ALP) ve AST enzim aktiviteleri düşerken, LDH enzim aktivitesi artmıştır. Araştırıcılar propolisin herhangi bir toksik etkisinin görülmediğini, propolisin dejeneratif hastalıklar ile alkol sebepli oksidatif strese karşı koruyucu role sahip olduğunu vurgulamışlardır. Sforcin vd. Brezilya propolisinin ratlarda total protein, glukoz, üre, kreatinin, trigliserit, kolesterol, ve HDL kolesterol düzeylerinde bir değişikliğe sebep olmadığını bununla birlikte araştırmanın amacı olan herhangi bir yan ekinin görülmediğini bildirmişlerdir.
Propolisin antioksidan aktivitesi ile ilgili dünyada çok sayıda araştırma mevcuttur. Türkiye’de üretilen propolisin antioksidan aktivitesi konusunda Eraslan vd. (2008) ratlarda bazı biyokimyasal değişiklikler üzerine sipermetrin’in etkilerini incelemiş, propolisin koruyucu rolünü tespit etmişlerdir. Serum glikoz, trigliserid, ürik asit, kolesterol, AST, alanin aminotransferaz (ALT) ve ALP aktiviteleri/seviyeleri, plazma ve doku malondialdehit (MDA) seviyeleri, eritrosit ve doku süperoksitdismutaz (SOD), katalaz (CAT) ve glutatyon peroksidaz (GSH-Px) aktiviteleri belirlendiği araştırmada propolisin antioksidan aktivitesi rapor edilmiştir. Eraslan vd. sodyum florid ile muamele edilen farelerde bazı biyokimyasal parametreler üzerine propolisin etkilerini değerlendirmiş ve sodyum florid tarafından oluşturulan serbest radikaller üzerine propolisin anti-radikal aktivitesinin olduğunu ispatlamışlardır. Antioksidan aktivitenin incelendiği bir başka araştırmada, Kanbur vd. farelerde propetamphos etkisine karşı propolisin antioksidan etkisini incelemiş, plazma ve doku (karaciğer, böbrek ve beyin) MDA düzeyleri, eritrosit ve doku SOD, CAT ve GSH-Px aktiviteleri ölçülmüştür. Araştırmada propolisin anti-radikal ve antioksidan etki gösterdiği ve bu yolla oksidatif stresi azalttığı sonucuna varılmıştır. Çetin vd. ise dört farklı konsantrasyonda porpolis ilavesinin yumurtacı tavuklarda hematolojik ve immünolojik parametreler üzerine etkisini incelemiş, diyete 3 g/kg propolis eklenen diyetin diğer uygulama grupları ve kontrol grubuyla kıyaslandığında serum IgG ve IgM seviyelerinde artış, periferal kan T-lenfosit yüzdesinde ise önemli düşüş belirlenmiştir. Buna ilaveten 3 g/kg propolis ilavesi diğer gruplarla kıyaslandığında eritrosit sayısını (kırmızı kan hücreleri) önemli oranda artırmıştır (p<0.05). Diğer yandan hemoglobin ve hematokrit değerleri ile total lökosit (beyaz kan hücreleri) ve farklılaşmış lökosit sayıları propolis ilavesinden etkilenmemiştir.
Kavak propolisinin hepatoprotektif aktivitesi de araştırmalarla gösterilmiştir. Ramadan vd. 5 g/kg dozda farelerde 8 hafta propolis uygulamanın herhangi bir toksik etki oluşturmadığını, mortaliteye sebep olmadığını karaciğer ve böbrekte toksik değişiklik oluşturmadığını bildirmişlerdir. Mani vd. ise ratlara 30 gün boyunca (1, 3, ve 6 mg/kg/gün) propolis vermiş ve bu uygulamanın kolesterol, HDL kolesterol, total lipit, trigliserit seviyeleri ile AST ve LDH enzim seviyeleri üzerine olumsuz etki göstermediğini bildirmişlerdir. Banskota vd., Brezilya, Peru, Hollanda ve Çin’den toplanan propolis örneklerinin sitotoksik, radikal süpürücü ve hepatoprotektif etkisinin olduğunu belirlemişlerdir. Bir başka araştırmada, Banskota vd. Brezilya propolisinin hepatoprotektif (karaciğer koruyucu) etkisini ispatlamışlar ve bu etkiyi flavonodilere atfetmişlerdir.
Propolis ham haliyle gıda ve eczacılık sektöründe kullanılmadığından genellikle etil alkol, propilen glikol ve gliserol yada su ile özütlenmektedir. Ancak alkolün dini sebeplerle, diyabet gibi bazı metabolik hastalıklarda, alkol intoleransı olanlarda ve çocuklarda kullanımının sınırlanması nedeniyle araştırıcılar yeni çözücüler bulma arayışına girmiştir. Bu çözücülerden biri de bitkisel yağlar ve özellikle zeytinyağıdır. Zeytinyağında steroller, karotenoidler, triterpenik alkoller ve fenolik bileşikler dahil olmak üzere 200’den fazla farklı kimyasal bileşik tespit edilmiştir. Fenolik bileşikler ayrıca hem hidrofilik hem de lipofilik fenoller içeren sızma zeytinyağında bulunan ana antioksidanlardır. Zeytinyağında bulunan başlıca fenolik alt sınıflar fenolik alkoller, fenolik asitler, flavonoidler ve liganlardır. Bugüne kadar birçok rapor, sızma zeytinyağında da bulunan fenoliklerin güçlü antioksidan özellikler sergilediğini ve beyin dokusunda oksidatif stresi önleyebildiğini göstermiştir. Bazı epidemiyolojik araştırmalar, zeytinyağının tüketilmesinin kardiyovasküler hastalıklar, kanser ve romatoid artrit gibi hastalıklar üzerinde etkinliğini göstermiştir.
Farklı bitkisel yağlarda ekstrakt edilen propolisin antimikrobiyal, antitümöral, antioksik ve antidepressant gibi biyolojik aktiviteleri bilimsel olarak kanıtlanmıştır. Örneğin, Pujirahayu ve arkadaşları araştımalarında, Endonezya Sulawesi bölgesinde Trigona sp. arılarından elde edilen propolisin su, etanol, propilen glikol, zeytinyağı, fındık yağı ile ekstraksiyonu yapılmış, en yüksek ürün etanol ekstraktında (%18.33) en düşük ürün zeytinyağı ekstraktında (%14.06) elde edilmiştir. Ramanauskiene ve arkadaşları Litvanya propolisin zeytinyağı ekstraktında ferulik asit, kumarik asit ve vanilin bileşiklerini baskın olduğunu, eksraktın özellikle C. albicans ve B. cereus’a karşı antimikrobiyal etkiye sahip olduğunu göstermişlerdir. Brezilya propolisinin yağ ekstraktının C. albicans’a karşı etkinliği de ispat edilmiştir. Brezilya propolisinin yağ ekstraktının in vivo ve in vitro antitümöral özelliğe sahip olduğunun gösterildiği bir araştırmada tümör gelişiminin önlenmesinde yağ ekstraktının alkol ekstraktı kadar etkili olduğu ispatlanmıştır. Propolisin yağ ekstraktında 4 fenolik asit ve 3 flavonoidin tanımlandığı araştırmada ekstraktın tümör hücrelerinin inhibisyonunu en iyi şekilde sağladığı ifade edilmiştir. Benzer bir araştırmada, HL-60, MDA-MB-435 ve SF-295 hücrelerine karşı yağ ve etanolik esktrakların antiproliferatif etkisi ispatlanmıştır.
Başka bir araştırmada ise; propolisin yağ ekstraktının (OEP) merkezi sinir sistemi üzerine stimulan, antioksik ve antidepresan etki gösterdiği bu nedenle OEP nin anksiyete ve depresyonun giderilmesinde terapötik bir ajan olarak kullanılabileceği ifade edilmiştir. Propolisin zeytinyağı ekstraktı ile ilgili yapılan klinik bir araştırmada ise bal-propolis zeytinyağı ekstraktı ve balmumunun topikal uygulamasının oral mukozit üzerine etkili olduğu gösterilmiştir. İran’da yapılan bir araştırmada ise propolisin zeytinyağı ekstraktı, bal ve arı sütü katılarak saksitoksin ile oluşturulmuş diyabetli ratlarda yara iyileşmesini hızlandırdığı ispat edilmiştir.
Yapılan literatür incelemesi ışığında, propolisin sağlıklı gönüllülerde etkisi ile ilgili araştırma sayısı ancak birkaç tanedir. Bunlardan birinde, günde 1000 mg Propolis (2 x 500 mg kapsül) uygulama sonrası 13. günde TNF-alpha, IL-6 IL-8, IL-1beta sitokinlerin plazma düzeyini arttırmazken zamana bağlı olarak sitokin salınım kapasitesinde artış görülmüştür. Araştırıcılar çalışma süresince herhangi bir yan etki görülmediğini bildirmişlerdir. Elli sağlıklı gönüllü üzerinde yapılan bir başka araştırmada ise propolis içeren gargara, ağızdaki bakteriler üzerinde kloreksidin içeren gargara kadar etkili olmasa da kloreksidin içeren gargaraya oranla gingival fibroblastlara daha az sitotoksik etki gösterdiği rapor edilmiştir.
Gardana vd.’nin araştırmasında, mum içermeyen propolis ekstresinde propoliste bulunan temel polifenollerin (kafeik asit, pinobanksin-3-asetat, krisin, pinosembrin, galangin, pinobanksin-3- asetat, pinobanksin esterleri ve kafeik asit fenil ester) absorbsiyonu incelenmiştir. Araştırmada, 15 sağlıklı gönüllü 5 ml 125 mg flavonoid içeren ticari propolis ürünü olan EPID kullanmıştır. Tüketimden 1-5 saat sonra alınan kan örneklerinde flavonoid seviyesi standart olarak morin kullanılarak LC-MS-MS ile analiz edilmiştir. Tüketimden 8 saat sonra kandaki flavonoid seviyesi yükselirken 24 saat sonra belirlenememiştir. Sonuç olarak araştırıcılar EPID propolis ürünündeki flavonoidlerin absorbe edildiğini, metabolize edildiğini, özellikle galangin ve pinobanksin 5 metil eterin (P-5ME), krisin, pinosembrin ve pinobanksine göre daha yüksek oranda bulunduğunu ispatlamışlardır.
Jasprica vd. (2007) 47 sağlıklı erkek ve kadında toz haline getirilmiş propolis ekstresinin (ticari) 30 gün boyunca günlük alımının antioksidan parametreler ile total kolesterol, LDL ve HDL kolesterol, trigliserit, glukoz, ürik asit, ferritin, transferrin ve rutin kırmızı kan hücreleri parametrelerine etkisini incelemişlerdir. Propolis tüketiminin cinsiyete göre farklı olabileceği bildirilmiştir. Erkek test grubunda propolis alımından 15 gün sonra MDA konsantrasyonu seviyesinde % 23.2 azalma olmuştur. Bununla birlikte 30 günlük kullanımdan sonra SOD aktivitesinde ise % 20.9 artış gözlenmiştir. Kadın test gruplarında herhangi bir değişikliğe rastlanmamıştır. Bazen ilaçların uzun süreli kullanımında akut kullanımından faklı etkileri de görülebilmektedir. Astım hastalarının tedavilerine yardımcı olarak 2 ay süreyle propolis verilmesi neticesinde gece astım atak sayısı ve şiddetinde belirgin bir azalma olduğu gözlenmiştir. Bu azalmanın kullanılan süreye bağlı olarak arttığı belirtilmiştir.
Günümüzde propolis, sadece sağlık koruyucu etkinliği için değil tedavi edici yönüyle de insanlar tarafından bilinçli/bilinçsiz şekilde kullanılmaktadır. Ancak ülkemizde piyasada bulunan ticari preparasyonların çoğunda propolisin kimyasal yapısı ve günlük tüketilecek doz konusunda bilgi bulunmamaktadır. Bilinçsiz kullanım sağlığı korumak yerine sağlık için zararlı olabilecektir. Bu nedenle propolisin günlük tüketilebileceği doz konusunda yapılacak klinik çalışmalara ihtiyaç duyulmaktadır.
Bununla birlikte propolis tercihinde tüketiciler için dikkat edilmesi gereken bazı hususlar şunlardır:
1. Arıcıdan temin edilen ham propolis tehlikeli kimyasallar içerebileceğinden kullanılmamalıdır. Su bazlı propoliste ise diğer çözücülere göre çözünürlük düşüktür.
2. Arıcılar zaman zaman çözücü olarak körlüğe sebep olabilen metanol kullandıklarından arıcıdan direkt temin edilen ürünlerden uzak durulmalıdır.
3. Alkol türevli bazı çözücülerin (propilen glikol, gliserol gibi) yüksek doz ya da uzun süreli kullanımda irrtian, merkezi sinir sistemi üzerine olumsuz etkiler, asidozis ile mutajenik ve kanserojenik etkileri göz önünde tutulmalıdır.
4. Arıların propolis kaynağı bulamadığında asfalt ve boya toplayabileceği bilinmelidir.
5. Propolis aktarlardan değil eczanelerden temin edilmelidir.
6. Bilimsel çalışmalarla öngörülmüş dozu bilinen ürünler kullanılmalıdır
7. Gıda takviyesi ruhsatı olmayan ürünler kullanılmamalıdır.
8. Mutlaka analizleri ve kalite testleri yapılmış ürünler kullanılmalıdır.
Propolis ile Uluslararası Dergilerde Yayınlanan Bilimsel Çalışmalarımız
Yasar M, Savranlar Y, Karaman H, Sağit M, Silici S, Ozcan I, Effects of propolis in an experimental rat model of allergic rhinitis, Amerıcan Journal Of Otolaryngology, 37: 287-293 (2016).
(Erciyes Üni. Tıp Fak. KBB Bölümü öğretim üyeleri ile birlikte yapılan çalışmada; Propolisin alerjik rinit tedavisinde etkili olduğu gösterilmiştir.
Altunsoy M, Tanriver M, Turkan U, Uslu ME, Silici S, In vitro evaluation of microleakage and microhardness of ethanolic extracts of propolis in different proportions added to glass ıonomer cement, Journal of Clinical Pediatrıc Dentistry, 40:136-140 (2016).
(Şifa Üni. Gediz Üni. Ve İzmir Teknoloji Enst. Diş Hekimliği ve Biyomedikal mühendisliği ile ortak yapılan, Propolisin gösterdiği güçlü antibakteriyel etkisi nedeniyle dental uygulamalarda kullanılabileceğini gösteren çalışmadır)
Baykara M, Silici S, Ozcelik M, Guler O, Erdoğan N, Bilgen M, In vivo nephroprotective efficacy of propolis against contrast-induced nephropathy, Diagnostıc and Interventional Radiology, 21: 317-321 (2015).
(Erciyes Üni. Tıp Fak. Radyoloji ve ilgili diğer bölümleriyle yapılan ortak çalışmadır. Tanısal görüntülemede uygulanan kontrast ajanları veya girişimsel klinik radyoloji prosedürleri kontrast kaynaklı nefropatiy neden olabilmektedir.Nefropatiye karşı önleyici tedbirler, N-asetilsistein (NAC) veya kalpain gibi farmakolojik ön tedavileri içerir, ancak alternatif ilaçlar da yardımcı olabilmektedir. Bu çalışma, doğal bir bileşik olan propolisin, spesifik bir kontrast madde diatrizoat’a karşı potansiyel bir nefro koruyucu olarak potansiyeli tespit edilmiştir)
Ercis K, Aydogan S, Atayoglu AT, Silici S, Effect of propolis on erythrocyte rheology in experimental mercury intoxication in rats, Environmental Science and Pollution Research, 22: 12534-12543 (2015).
Medipol Üni. Tıp Fak ve Erciyes Üni. Fizyoloji ABD ile yapılan ortak çalışmadır. Çalışmada, sıçanlarda civa toksisitesi ve propilisin rolü ile ilişkili eritrosit reolojisindeki değişiklikler incelenmiş, sadece propolis verilen farelerin değerleri kontrol grubunun değerlerine yakın bulunmuş, propolisin, cıva kaynaklı eritrosit reolojisi üzerindeki etkilerini hafiflettiği belirlenmiştir.
Yonar ME, Yonar SM, Pala A, Silici S, Sağlam N, Trichlorfon-induced haematological and biochemical changes in Cyprinus carpio: ameliorative effect of propolis, Diseases of Aquatic Organisms, 114: 209-216 (2015).
Fırat Üni Su ürünleri Fak. ile yapılan ortak çalışma olup, trichlorfon indüklü hematolojik ve biyokimyasal değişiklikler üzerine propolisin iyileştirici etkisinin gösterildiği araştırmadır.
Yonar SM, Silici S, Ural MS, Yonar ME, Malathion-ınduced changes ın the haematological profile, the ımmune response, and the oxidative/antioxidant status of cyprinus carpio carpio: protective role of propolis, Ecotoxicology and Environmental Safety,102: 202-209 (2014).
Fırat Üni Su ürünleri Fak. ile yapılan ortak çalışma olup, malathion indüklü hasarlar üzerine propolisin hematolojik, immün cevap üzerine olumlu etkileri ile antioksidan özeliği sayesinde iyileştirici etkileri gösterilmiştir.
Silici S, Özkök D, İşcan KM, Effects of dietary propolis supplementation on performance and egg quality ın laying hens, Journal of Animal and Veterınary Advances, 12: 269-275 (2013).
ERÜ Veteriner Fak. ile ortak çalışma olup, propolisin yumurtacı tavuklarda peformans ve yumurta kalitesi üzerine etkilerinin gösterildiği araştırmadır.
Silici S, Doğanyiğit Z, Öztürk F, Deniz K, Yakan B, Atayoğlu T, Protective effects of propolis on female rats’ histopathological, biochemical and genotoxic changes during LPS ınduced endotoxemia, Phytomedicine, 20: 632-639 (2013).
Kan dolaşımında endoktoksin (gram negatif bakterilerin hücre duvarının bir parçasını oluşturur ve canlı dokuya girdikten sonra akut bir yangı başlatılmasından sorumludur) oluşumudur. Araştırmada propolis uygulamasının, hem genomik (genlerle ilgili) stabilite değerleri hem de metilasyon profillerindeki değişikliklere karşı koruyucu bir etkiye sahip olabileceğini ve antioksidan aktivitesini ve LPS’nin neden olduğu doku hasarını en aza indirdiğini göstermiştir.
Arslan S, Silici S, Perçin Renders D, Koç AN, Er Ö, Antimicrobial activity of poplar propolis on mutans streptococci and caries development in rats, Turkish Journal of Biology, 36: 65-73 (2012).
Hacettepe ve Erciyes Üniversiteleri Diş Hekimliği fak. ile ortak yapılan bir araşırmadır. Propolisin mutans streptokoklar üzerine etkisini ve diş çürükleri gelişimini önleyici etkisi gösterilmiştir.
Yonar ME, Yonar SM, Ural MS, Silici S, Dusukcan M, protective role of propolis in chlorpyrifos-induced changes in the haematological parameters and the oxidative/antioxidative status of Cyprinus carpio carpio, Food and Chemıcal Toxıcology, 50: 2703-2708 (2012).
Fırat Üni Su ürünleri Fak. ile yapılan ortak çalışma olup, chlorpyrifos indüklü hasarlar üzerine propolisin olumlu hematolojik etkileri ile antioksidan özeliği sayesinde iyileştirici etkileri gösterilmiştir.
Arslan S, Yazici AR, Gorucu J, Pala K, Antonson DE, Antonson SA, et al., Comparison of the effects of Er,Cr:YSGG laser and different cavity disinfection agents on microleakage of current adhesives, Lasers in Medıcal Science, 27: 805-811 (2012).
Hacettepe ve Erciyes Üniversiteleri Diş Hekimliği Fak. ile ortak yapılan bir araşırmadır. Farklı kavite enfeksiyonları önleyici ajanlarla propolisin karşılaştırıldığı araştırmada, lazer le mikro yapıştırıcı uygulamaları ile propolis etkisi arasında farklılık görülmemiştir.
Seven I, Seven PT, Silici S, Effects of dietary Turkish propolis as alternative to antibiotic on growth and laying performances, nutrient digestibility and egg quality in laying hens under heat stress, Revue de Medecıne Veterınaıre,162:186-191 (2011).
Fırat Üni. Vet Fak. ile yapılan ortak çalışmada propolisin yumurtacı tavuklarda performans, yemden yararlanma ve yumurta kalitesi açısından antibiyotiklere alternatif olabileceği gösterilmiştir.
Yonar ME, Yonar SM, Silici S, Protective effect of propolis against oxidative stress and immunosuppression induced by oxytetracycline in rainbow trout (Oncorhynchus mykiss, W.), Fish Immunology, 31:318-325 (2011).
Fırat Üni Su ürünleri Fak. ile yapılan ortak çalışma olup, oxytetracycline (antibiyotik) indüklü baskılanmış bağışıklık sistemi ve oksidatif hasar üzerine propolisin yararlı etkileri gösterilmiştir.
Özbilge H, Kaya EG, Albayrak S, Silici S, Anti- leishmanial activities of ethanolic extract of Kayseri propolis, African Journal of Microbiology Research, 4: 556-560 (2010).
ERÜ Eczacılık Fak. ile yapılan ortak çalışmada, Kayseri’deki arıcılardan toplanan propolisin leşmenya (şark çıbanı) üzerine iyileştirici etkisi gösterilmiştir.
Çetin E, Kanbur M, Silici S, Eraslan G, Propetamphos-induced changes in haematological and biochemical parameters of female rats: Protective role of propolis, Food and Chemical Toxicology, 48:1806-1810 (2010).
ERÜ Veteriner Fak. ile yapılan ortak çalışmada, Propetamphos (insektisit- böcek öldürücü) indüklü hematolojik (kanla ilgili) ve biyokimyasal parametreler üzerine propolisin iyileştirici etkisi gösterilmiştir.
Silici S, Karaman K, Inhibitory effect of propolis on patulin production of penicillium expansum ın apple juice, Journal of Food Processıng and Preservation, 38: 1129-1134 (2014).
Bu araştırmada propolisin elma suyuda oluşan bakteri toksini olan patulin üremesini inhibe ettiği bulunmuştur.
Çetin E, Silici S, Çetin N, Kocaoğlu Güçlü B, Effects of diets containing different concentrations of propolis on hematological and immunological variables in laying hens, Poultry Science, 89:1703-1708 (2010).
ERÜ Veteriner Fak. ile yapılan ortak çalışmada, propolisin hematolojik ve bağışıklık sistemi üzerine olumlu etkileri gösterilmiştir.
Çam Y, Koç AN, Silici S, Gunes V, Buldu H, Onmaz AC, et al., Treatment of dermatophytosis in young cattle with propolis and Whitfield’s ointment, Veterınary Record,165: 57-58 (2009).
ERÜ Veteriner Fak. ile yapılan ortak çalışmada, propolis ile hazırlanan merhemin dermatofitoz (deri mantarı) üzerine iyileştirici etkisi olduğu gösterilmiştir.
Kanbur M, Eraslan G, Silici S, Antioxidant effect of propolis against exposure to propetamphos in rats, Ecotoxicology and Environmental Safety,72:909-915 (2009)
ERÜ Veteriner Fak. ile yapılan ortak çalışmada, Propetamphos (insektisit- böcek öldürücü) indüklü oksidatif hasar üzerine propolisin antioksidan aktiviteye sahip olduğu gösterilmiştir.
Oğuzkaya Artan M, Koç AN, Silici S, Öztürk A, Activity of propolis in an experimental model of Pneumocystosis, Saudi Medical Journal, 29:1115-1118 (2008).
ERÜ Tıp Fak. ile yapılan ortak çalışmada propolisin Pneumocystosis ( bağışıklık sistemi baskılanmış hastalarda özellikle karaciğer tutulumu ile seyreden fırsatçı bir patojen) üzerine etkisi araştırılmış ancak görülen etkinin düşük olması doz ayarlamasının gerektiğini göstermiştir.
Eroğlu HE, Özkul Y, Tatlişen A, Silici S, Anticarcinogenic and antimitotic effects of Turkish propolis and mitomycin-C on tissue cultures of bladder cancer, Natural Product Research, 22: 1060-1066 (2008).
ERÜ Tıp Fak. Genetik ve Uroloji ABd ile yapılan ortak çalışmada, Propolis ve mitomisin-C’nin (MMC) geçişli karsinom hücre kültürleri üzerine in vitro antikarsinojenik ve antimitotik etkileri araştırıldı. Propolis (0.1 mL) ve MMC’ye (1.6 mL) maruz kalan mesane karsinomlu 22 hastadan doku örnekleri alındı. Kontrol, propolis ve MMC için ortalama MI oranları sırasıyla 8.327-0.624, 6.990-0.519 ve 5.423-0.479 bulundu. Propolis’e maruz kalmanın hücre bölünmesini azaltabileceği ve antimitotik ve antikarsinojenik bir ajan olarak kullanılabileceği sonucuna varılmıştır.
Eraslan G, Kanbur M, Silici S, Altınordulu Ş, Karabacak M, Effects of cypermethrin on some biochemical changes in rats: the protective role of propolis, Experımental Anımals, 57:453-460 (2008).
ERÜ Veteriner Fak. ile yapılan ortak çalışmada, sipermetrin (sentetik insektisit)in sebep olduğu hasralar üzerine propolisin biyokimyasal değerlerdeki iyileşme sağaldığı tespit edilmiştir.
Koç N, Silici S, Comparative study of ın vitro methods used to analyse the antifungal activity of propolis against Trichophyton rubrum and T. mentagrophytes, Annals Of Mıcrobıology, 58: 543-547 (2008).
ERÜ Tıp Fak. Mikrobiyoloji ABD ile yapılan bu ortak çalışmada, dermatofitoza (deri mantarı) sebep olan Trichophyton rubrum and T. Mentagrophytes üzerine inhibe edici etkisi gösterilmiştir.
Vardar-Ünlü G, Silici S, Ünlü M, Composition and in vitro antimicrobial activity of Populus buds and poplar-type propolis, World Journal Of Mıcrobıology, 24: 1011-1017 (2008).
Cumhuriyet Üni. Tıp Fak. Mikrobiyoloji ABD ile yapılan bu araştırmada, kavak ağacı tomurcukları ile propolisin kimyasal yapısı ve antimikrobiyel aktivitesi karşılaştırılmış, propolisin tomurcukların üzerindeki reçineden daha etkili olduğu görülmüştür.
Silici S, Koç AN, Mistik S, Comparison of in vitro activities of antifungal drugs and propolis against yeasts isolated from patients with superficial mycoses, Annals of Microbiology, 57: 269-272 (2007).
ERÜ Tıp Fak. Mikrobiyoloji ABD ile yapılan bu ortak çalışmada, deri, saç ve tırnaklarda gelişen yüzeyel mikozlar üzerine (Candida spp.) propolisin etkinliği bu alanda kullanılan antifungal ilaçlarla kıyaslanmış ve propolisin etkinliği ortaya konulmuştur.
Koç AN, Silici S, Mutlu-Sariguzel F, Sağdiç O, Antifungal activity of propolis in four different fruit juices, Food Technology and Biotechnology, 45: 57-61 (2007).
ERÜ Tıp Fak. Mikrobiyoloji ABD ve Gıda Mühendisliği ile yapılan bu ortak çalışmada, propoliisn taze sıkılmış meyve sularında fungusları inhibe edici (yok edici) etkinliği gösterilmiştir.
Sağdiç O, Silici S, Yetim H, Fate of Escherichia coli and E-coli O157 : H7 in apple juice treated with propolis extract, Annals of Mıcrobıology, 57: 345-348 (2007).
ERÜ Gıda Müh. ile yapılan bu ortak çalışmada, taze sıkılmış meyve suyunda propolisin Escherichia coli and E-coli O157 : H7 üzerine inhibe edici etkisi gösterilmiştir.
Eraslan G, Kanbur M, Silici S, Evaluation of propolis effects on some biochemical parameters in rats treated with sodium fluoride, Pesticide Biochemistry and Physiology, 88: 273-283 (2007).
ERÜ Veteriner Fak. ile ortak yapılan bu araştırmada sodyum florür (diş macunlarında da kullanılan, fare zehri olarak bilinen kimyasal)ün oluşturduğu hasarlar üzerine propolisin etkisi biyokimyasal parametrelerdeki iyileşmelerle gösterilmiştir.
Doğan M, Silici S, Saraymen R, İlhan IÖ, Element content of propolis from different regions of Turkey, Acta Alimentarıa, 35:127-130 (2006).
ERÜ Gıda Müh. ve Fen Fak. Kimya Bölümü ile yapılan ortak çalışmada, ülkemizin farklı illerinden toplanan propolis örneklerinin element içerikleri tespit edilmiştir.
Silici S, Koç AN, Comparative study of in vitro methods to analyse the antifungal activity of propolis against yeasts isolated from patients with superficial mycoses, Letters in Applied Microbiology, 43:318-324 (2006).
ERÜ Tıp Fak. Mikrobiyoloji ABD ile yapılan bu ortak çalışmada, deri, saç ve tırnaklarda gelişen ve insanlardan izole edilen yüzeyel mikozlar üzerine (Candida spp.) propolisin etkinliğini farklı metotlarla gösterilmiştir.
Özkul Y, Silici S, Eroglu E, The anticarcinogenic effect of propolis in human lymphocytes culture, Phytomedicine, 12: 742-747 (2005).
ERÜ Tıp Fak. Genetik ABD ile yapılan bu ortak çalışmada, propolisin insan lenfositlerinde in vitro antikarsinojenik potansiyeli araştırıldı. Kan örnekleri, sigara içmeyen on sağlıklı erkekten elde edildi. Ortalama mikronükleus oranları 1.47–4.02 idi. Mitotik indeks oranları 19.45 ve 0.28 arasındaydı. Farklı propolis konsantrasyonlarına maruz kalmanın, in vitro periferik insan lenfositlerinde kanserojen etkiye neden olmayacağı sonucuna varıldı.
Popova M, Silici S, Kaftanoglu O, Bankova V, Antibacterial activity of Turkish propolis and its qualitative and quantitative chemical composition, Phytomedicine, 12: 221-228 (2005).
Bulgaristan Kimya Ens. ile ortak yapılan araştırmada ülkemizin farklı bölgelerinden toplanan propolis örneklerinin kimyasal içerikleri ortaya konularak bitki kaynakları belirlenmiş ve antimikrobiyel aktiviteleri ynünden değerlendirilmiştir.
Silici S, Koç AN, Ayangil D, Çankaya S, Antifungal activities of propolis collected by different races of honeybees against yeasts isolated from patients with superficial mycoses, Journal of Pharmacological Sciences, 99: 39-44 (2005).
19 Mayıs Üni ile ERÜ Tıp Fak. Mikrobiyoloji ABD ile yapılan ortak çalışmada farklı bal arısı ırkları tarafından toplanan propolislerin antifungal aktiviteleri karşılaştırılmış, kafakas arılarının topladığı propolisin en etkili olduğu sonucuna varılmıştır.
Silici S, Koç AN, Sariguzel F, Sagdic O, Mould inhibition in different fruit juices by propolis, Archıv Fur Lebensmıttelhygıene, 56: 87-90 (2005).
ERÜ Tıp Fak. Mikrobiyoloji ABD ve Gıda Müh. ile ortak yapılan araştırmada, propolisin taze sıkılmış meyve sularında küf oluşumunu engellediği gösterilmiştir.
Denli M, Çankaya S, Silici S, Okan F, Uluocak A, Effect of dietary addition of Turkish propolis on the growth performance, carcass characteristics and serum variables of quail (Coturnix coturnix japonica), Asian-Australasian Journal of Animal Sciences, 18: 848-854 (2005).
Çukurova Üni. Ziraat Fak. ile yapılan ortak çalışmada, propolisin japon bıldırcınlarında gelişme performansı, karkas karakteristikleri ve serum değişkenleri üzerine olumlu etkileri gösterilmiştir.
Koç AN, Silici S, Ayangil D, Ferahbas A, Çankaya S, Comparison of in vitro activities of antifungal drugs and ethanolic extract of propolis against Trichophyton rubrum and T-mentagrophytes by using a microdilution assay, Mycoses, 48: 205-210 (2005)
ERÜ Tıp Fak. Mikrobiyoloji ABD ile yapılan bu ortak çalışmada, propolisin ayak parmakları arası ve ayak tabanında görülen ve hastalardan izole edilmiş dermatofitler üzerine inhibe edici etkisi gösterilmiştir.
Oksuz H, Duran N, Tamer C, Cetin M, Silici S, Effect of propolis in the treatment of experimental Staphylococcus aureus keratitis in rabbits, Ophthalmıc Research, 37: 328-334 (2005).
M. Kemal Üni. Göz Hastalıkları ABD ile ortak yapılan bu araştırmada gözde S. aureus’ın sebep olduğu deneysel keratit (kornea iltehaplanması) üzerine olumlu etkisi gösterilmiştir.
Silici S, Kutluca S, Chemical composition and antibacterial activity of propolis collected by three different races of honeybees in the same region, Journal of Ethnopharmacology, 99: 69-73 (2005).
Atatürk Üni. Ziraat Fak. ile yürütülen bu araştırmada, farklı bal arısı ırklarının topladıkları propolislerin kimyasal yapısı aydınlatılmış ve antimikrobiyel etkinlikleri karşılaştırılmıştır. Kafkas arılarının topladıkları propolisin antibakteriyel etkinliği daha yüksek bulunmuştur.
Atayoğlu T., Silici S., “Preliminary study on wound healing activity of propolis in albino rats. I”, International Journal of Innovative Research in Medical Sciences, vol.1, pp.304-311, 2016.
Medipol Üni. Tıp Fak ile yapılan ortak çalışmada, propolis ile hazırlanan merhemin deney hayvanlarının sırt bölgesinde oluşturulan yaralar üzerine iyileştirici etkisi gösterilmiştir.
Atayoğlu T., Atayoğlu G., Gunduz O., Evren I., Silici S., Buchholz N., “Propolis against urolithiasis”, Family Medicine&Medical Science Research , vol.4, pp.152-155, 2015
Medipol Üni. Tıp fak ile yapılan ortak çalışmada, propoliisn böbrek taşı düşürücü ve böbrek sağlığı üzerin etkisi değerlendirilmiştir.
Silici S., “Propolis Ve Bağışıklık Sistemi Üzerine Etkileri. “, Fitomed, cilt.5, ss.12-22, 2012.
Propolisin bağışıklık sistemi üzerine etkisine yer verilmiştir.
Çetin A., Kaynar L., Eser B., Karadağ C., Saraymen R., Öztürk A., Koçyiğit İ., Kabukcu-Hacıoğlu S., Çiçek B., Silici S., “Beneficial Effects Of Propolis On Methotrexate-Induced Liver Injury In Rats”, Acta Oncologica Turcica, vol.44, pp.18-23, 2011.
ERÜ Tıp Fak. Hematoloji-Onkoloji ve Biyokimya ABD ile yapılan ortak çalışmada, propolisin methotrexate (kanser ilacı) indüklü karaciğer hasarını iyileştirici etkisi gösterilmiştir.
Propolis hakkında devam eden desteklenmiş projelerimiz:
1) Erkek sıçanlarda alkol bağımlılığının neden olduğu doku hasarı ve oksidatif stres üzerine propolisin koruyucu etkisi
2) Farklı botanik orjiinli Türk propolisinin sağlıklı gönüllülerde farmakokinetik ve farmakodinamik etkileri (KLİNİK ÇALIŞMA)
3) Farklı çözücülerle hazırlanan propolis özütleri ile propolis ticari ürünlerinin biyoaktivitesinin belirlenmesi
4) Propolisin antipiretik (ateş düşürücü) etkisi
Kaynaklar
Ahn, M.R., Kumazawa, S., Hamasaka, T., Bang, K.S., Nakayama, T. 2004. Antioxidant activity and constituents of propolis collected in various areas of Korea. J Agric Food Chem, 52: 7286-7292.
Arslan, S., Yazici, R.A., Görücü, J. et al. 2012a. Comparison of the effects of Er, Cr: YSGG laser and different cavity disinfection agents on microleakage of current adhesives. Lasers Med Sci, 27(4): 805-11.
Arslan, S., Silici, S., Percin, D., Koç, A.N., Er, Ö. 2012b. Antimicrobial activity of poplar propolis on mutans streptococci and caries development in rats. Turkish J Biol, 36 (1), 65-73.
Bankova, V.S., De Castro, S.L., Marcucci, M.C. 2000. Propolis: recent advances in chemistry and plant origin. Apidologie, 31: 3–15.
Bankova, V., De Castro, S.L., Marcucci, M.C. 2005. Chemical diversity of propolis and the problem of standardization. J Ethnopharmacol, 100: 114–117.
Banskota, A.H., Tezuka, Y., Kadota, S. 2001. Recent progress in pharmacological research of propolis. Phytother Res, 15: 561–571.
Banskota, A.H., Tezuka, Y., Adnyana, I.K. 2000. Biological evaluation of propolis from Brazil, Peru, the Netherlands and China. J Ethnopharmacol, 72: 239-246.
Barros, M.P., Sousa, J.P., Bastos, J.K., De Andre, S.F. 2007. Effect of Brazilian green propolis on experimental gastric ulcers in rats. J Ethnopharmacol, 110: 567–571.
Bassani-Silva, S., Sforcin, J.M., Amaral, A.S., Gaspar, L.F.J., Rocha, N.S. 2007. Propolis effect in vitro on canine transmissible venereal tumor cells”, Revista Portug Ciênc Vet, 102: 261–265.
Burdock, G.A. 1998. Review of the biological properties and toxicity of bee propolis (propolis). Food Chem Toxicol, 36: 347-363.
Çam, Y., Koc, A.N., Silici, S. et al. 2009. Treatment of dermatophytosis in young cattle with propolis and Whitfield’s ointment. Vet Rec, 165(2): 57-58.
Cao, G., Sofic, E., Prior, R.L. 1997. Antioxidant and prooxidant behavior of flavonoids: structure activity relationships. Free Radical Biol Med, 22: 749-760.
Campo Fernandez, M., Cuesta-Rubio, O., Rosado Perez, A. 2008. GC–MS determination of isoflavonoids in seven red Cuban propolis samples. J Agric Food Chem, 56: 9927–9932.
Castaldo, S., Capasso, F. 2002. Propolis, an old remedy used in modern medicine. Fitoterapia, 73:1–6.
Çetin, E., Kanbur, M., Silici, S., Eraslan, G. 2010. Propetamphos-induced changes in hematological and biochemical parameters of female rats: protective role of propolis. Food Chem Toxicol, 48 (7): 1806-1810.
Çetin, E., Silici, S., Cetin, N. 2010. Effects of diets containing different concentrations of propolis on hematological and immunological variables in laying hens”. Poult Sci, 89(8): 1703-1708.
Cho, E., Lee, J.D., Cho, S.H. et al. 2011. Systemic contact dermatitis from propolis ingestion. Ann Dermatol, 23: 85-88.
Cuesta, A., Rodriguez, A., Esteban, M.A., Mesequer, J. 2005. In vivo effects of propolis, a honeybee product, on gilthead seabream innate immune responses. Fish Selfish Immunol, 18(1): 71-80.
Çelikel, S., Karakaya, G., Yurtsever, N., Sorkun, K., Kalyoncu, A.F. 2006. Bee and bee products allergy in Turkish beekeepers: determination of risk factors for systemic reactions. Aller Immunopathol, 34: 180-184.
Denli, M., Cankaya, S., Silici, S., Okan, F., Uluocak, A.N. 2005. Effect of dietary addition of Turkish propolis on the growth performance, carcass characteristics and serum variables of quail (Coturnix coturnix japonica). Asian-Australian J Anim Sci, 18(6): 848-854.
Doğan, M., Silici, S., Saraymen, R. 2006. Element content of propolis from different regions of Turkey. Acta Alimentaria, 35(1): 127-130.
Eraslan, G., Kanbur, M., Silici, S., Karabacak, M. 2008. Effects of cypermethrin on some biochemical changes in rats: The protective role of propolis. Exp Animals, 57(5): 453-460.
Eroğlu, H.E., Ozkul, Y., Tatlisen, A., Silici, S. 2008. Anticarcinogenic and antimitotic effects of Turkish propolis and mitomycin-C on tissue cultures of bladder cancer. Nat Prod Res, 22(12): 1060-1066.
Gardana, C., Scaglianti, M., Pietta, P., Simonetti, P. 2007. Analysis of the polyphenolic fraction of propolis from different sources by liquid chromatography-tandem mass spectrometry. J Pharma Biomed Anal, 4: 390–399.
Gencay, Ö., Sorkun, K. 2006. Microscopic analysis of propolis samples collected from east Anatolia (Kemaliye-Erzincan). FABAD J Pharm Sci, 31:192-197.
Ghisalberti, E.L. 1979. Propolis: A Review. Bee World, 60(2): 59-84.
Gonzáles, R., Steiner, J.F., Sande, M.A. 1997. Antibiotic prescribing for adults with colds, upper respiratory tract infections, and bronchitis by ambulatory care physicians. J Am Med Assoc, 278: 901-904.
Greenaway, W., May, J., Scaysbrook, T., Whatley, F.R. 1991. Identification by gas chromatography mass spectrometry of 150 compounds in propolis. Z Naturforsch, 46c: 111-121.
Gülçin, I., Bursal, E., Sehitoğlu, M.H., Birsel, M., Gören, A.C. 2010. Polyphenols contents and antioxidant activity of lyophilized aqueus extract of propolis from Erzurum, Turkey. Food Chem Toxicol, 48: 2227-2238.
Harborne, J.B., Williams, C.A. 2000. Advances in flavonoid research since 1992. Phytochem, 55: 481–504.
Havsteen, B.H. 1983. Flavonoids, a class of natural products of high pharmacological potency. Biochem Pharmacol, 32: 1141–1448.
Hernández, I.M., Cuesta-Rubio, O., Fernández, M.C. 2010. Studies on the constituents of yellow Cuban propolis: GC–MS determination of triterpenoids and flavonoids. J Agric Food Chem, 58: 4725–4730.
Hertog, M.G.L., Hollman, P.C., Katan, M.B. 1993. Intake of potentially anticarcinogenic flavonoids and their determinants in adults in Netherlands. Nutr Cancer Int J, 20: 21-29.
Jasprića, I., Mornar, A., Debeljak, Z. et al. 2007. In vivo study of propolis supplementation effects on anti-oxidative status and red blood cells. J Ethnopharmacol, 110: 548-554.
Kaneeda, J., Nishina, T. 1994. Safetiness of propolis. Acute toxicity. Honeybee Sci, 15: 29-33.
Kartal, M., Kaya, S., Kurucu, S. 2002. GC-MS Analysis of propolis samples from two diferent regions of Turkey. Z Naturforsch, 57: 905-909.
Kanbur, M., Eraslan, G., Silici, S. 2009. Antioxidant effect of propolis against exposure to propetamphos in rats. Ecotox Environ Safety, 72(3): 909-915.
Koç, A.N., Silici, S., Ayangil, D., Ferahbaş, A., Çankaya, S. 2005. Comparison of in vitro activities of antifungal drugs and ethanolic extract of propolis against Trichophyton rubrum and T. mentagrophytes by using a microdilution assay. Mycoses, 48: 205-210.
Koç, A.N., Silici, S., Mutlu-Sarıgüzel, F., Sagdic, O. 2007. Antifungal activity of propolis in four different fruit juices. Food Technol Biotechnol, 45 (1): 57-61.
Kolankaya, D., Selmanoğlu, G., Sorkun, K., Salih, B. 2002. Protective effects of Turkish propolis on alcohol-induced serum lipid changes and liver injury in male rats. Food Chem, 78: 213-217.
Kumazawa, S., Hamasaka, T., Nakayama, T. 2004. Antioxidant activity of propolis of various geographic origins. Food Chem, 84: 329-339.
Kühnau, J. 1976. The flavonoids. A class of semi-essential food components: their role in human nutrition. World Rev Nutr Diet, 24: 117-191.
Lee, S.Y., Lee, D.R., You, C.E., Park, M.Y., Son, S.J. 2006. Autosensitization dermatitis associated with propolis-induced allergic contact dermatitis. J Drug Dermatol, 5: 458-460.
Lin, S.C., Lin, Y.H., Chen, C.F., Chung, C.Y., Hsu, S.H. 1997. “The hepatoprotective and therapeutic effects of propolis ethanol extract on chronic alcohol-induced liver injuries. Am J Chin Med, 25 (3/4): 325-332.
Mohammadzadeh, S., Shariatpanahi, M., Hamedi, M., Ahmadkhaniha, R., Samadi, N., Ostad, S.N. 2007. Chemical composition, oral toxicity and antimicrobial activityof Iranian propolis. Food Chem, 103: 1097-1103.
Öksüz, H., Duran, N., Tamer, C., Cetin, M., Silici, S. 2005. Effect of propolis in the treatment of experimental Staphylococcus aureus keratitis in rabbits. Opthalmic Res, 37(6): 328-334.
Orsatti, C.L., Missima, F., Pagliarone, A.C. et al. 2010. Propolis immunomodulatory action in vivo on Toll-like receptors 2 and 4 expression and on pro-inflammatory cytokines production in mice. Phytother Res, 24: 1141–1146.
Orsi, R.O., Sforcin, J.M., Rall, V.L.M., Funari, S.R.C., Barbosa, L., Fernandes, Jr.A. 2005. Susceptibility profile of Salmonella against the antibacterial activity of propolis produced in two regions of Brazil. J Venom Anim Toxins, 11: 109–116.
Orsolic, N., Sver, L., Terzic, S., Basic, I. 2005. Peroral application of water-soluble derivative of propolis (WSDP) and its related polyphenolic compounds and their influence on immunological and antitumor activity. Vet Res Commun, 29(7): 575–593.
Ozbilge, H., Kaya, E.G., Albayrak, S., Silici, S. 2010. Anti-leishmanial activities of ethanolic extract of Kayseri propolis. African J Microbiol Res, 4(7): 556-560.
Özen, T., Kılıç, A., Bedir, O. et al. 2010. In vitro activity of Turkish propolis samples against anaerobic bacteria causing oral cavity infections. Kafkas Uni Vet Fak Der, 16(2): 293-298.
Özcan, M., Ozcan, M., Ayar, A. 2003. Effect of propolis extracts on butter stability. J Food Qual, 26(1): 65-73.
Özcan, M. 1999. Antifungal properties of propolis. Grasas y Aceites, 50(5): 395-398.
Özcan, M., Ünver, A., Ceylan, D.A., Yetisir, R. 2004. Inhibitory effect of pollen and propolis extracts. Mol Nutr Food Res, 48(3): 188-194.
Ozkok, D., Iscan, K., Silici, S. 2013. Effects of dietray propolis supplementation on performance and egg quality in laying hens. J Anim Vet Adv, 12(2): 269-275.
Ozkul, Y., Silici, S., Eroğlu, E. 2005. The anticarcinogenic effect of propolis in human lymphocytes culture. Phytomed, 12(10): 742-747.
Kubiliene, L., Laugaliene, V., Pavilonis, A. et al. 2015. Alternative preparation of propolis extracts: comparison of their composition and biological activities, BMC Complementary Alternative Medicine, 15: 156.
Mani, F., Damasceno, H.C.R., Novelli, E.L.B., Martins, E.A.M., Sforcin, J.M. 2006. Propolis: effect of different concentrations, extracts and intake period on seric biochemical variables. J Ethnopharmacol, 105: 95–98.
Popova, M., Silici, S., Kaftanoglu, O., Bankova, V. 2005. Antibacterial activity of Turkish propolis and its qualitative and quantitative chemical composition. Phytomed, 12(3): 221-228.
Popova, M.P., Bankova, V.S., Bogdanov, S. Et al. 2007. Chemical characteristics of poplar type propolis of different geographic origin. Apidologie, 38: 306-311.
Pujirahayu, N, Rıtonga, H, UslınaWaty Z. 2014. Properties and flavonoids content in propolis of some extraction method of raw propolis. Int Journal of Pharmacy and Pharmaceutical Science 6(6): 338-340
Ramadan, M.F., Al-Ghamdi, A. 2012. Bioactive compounds and health-promoting properties of royal jelly: A review. J Func Foods, 4(1): 39–52.
Russo, A., Cardile, V., Sanchez, F., Troncoso, N., Vanella, A., Garbarino, J.A. 2004. Chilean propolis: antioxidant activity and antiproliferative action in human tumor cell lines. Life Sci, 76: 545-58.
Sagdıc, O., Silici, S., Yetim, H. 2007. Fate of Escherichia coli and E.coli 0157:H7 in apple juice treated with propolis extract. Ann Microbiol, 57(3), 345-348.
Seven, I., Tatlı-Seven, P., Silici, S. 2011. Effects of dietary Turkish propolis as alternative to antibiotic on growth and laying performances, nutrient digestibility and egg quality in laying hens under heat stress. Rev Méd Vet, 162(4): 186-191.
Shinmei, Y., Yano, H., Kagawa, Y. et al. 2009. Effect of Brazilian propolis on sneezing and nasal rubbing in experimental allergic rhinitis of mice. Immunopharmacol Immunotoxicol, 31(4): 688–693.
Sforcin, J.M., Fernandes, Jr.A., Lopes, C.A., Bankova, V., Funari, S.R. 2000. Seasonal effect on Brazilian propolis antibacterial activity. J Ethnopharmacol, 73: 243–249.
Sforcin, J.M., Bankova, V. 2011. Propolis: Is there a potential for the development of new drugs? J Ethnopharmacol, 133: 253–260.
Sforcin, J.M. 2007. Propolis and the immune system: a review. J Ethnopharmacol, 113: 1–14.
Sforcin, J.M., Novelli, E.L.B., Funari, S.R.C. 2002. Seasonal effect of Brazilian propolis on seric biochemical variables. J Venomous Anim Toxins, 8: 244–254.
Sforcin, J.M., Novelli, E.L.B., Funari, S.R.C. 2002. Seasonal effect of Brazilian propolis on seric biochemical variables. J Venom Anim Toxins, 8: 244–254.
Sorkun, K., Süer, B., Salih, B. 2001. Determination of chemical composition of Turkish propolis. Z Naturforsch, 56c: 666-668.
Silici, S., Kutluca, S. 2005. Chemical composition and antibacterial activity of propolis collected by three different races of honeybees in the same region. J Ethnopharmacol, 99: 69-73.
Silici, S., Unlu, M., Vardar-Unlu, G. 2007. Antibacterial activity and phytochemical evidence for the plant origin of Turkish propolis from different regions. World J Microbiol Biotechnol, 23(12): 1797-1803.
Silici, S., Koc, A.N., Mutlu-Sarıgüzel, F. et al. 2005c. Mould inhibition in different fruit juices by propolis. Arc Lebensmittelhygiene, 56(4): 87-90.
Uzel, A., Sorkun, K., Önçağ, Ö., Çoğulu, D., Gençay, Ö., Salih, B. 2005. Chemical compositions and antimicrobial activities of four different Anatolian propolis samples. Microbiol Res, 160: 189-195.
Vardar-Ünlü, G., Silici, S., Ünlü, M. 2008. Composition and in vitro antimicrobial activity of populus buds and poplar-type propolis. World J Microbiol Biotechnol, 24(7): 1011-1017.
Velikova, M., Bankova, V., Sorkun, K., Popov, S., Kujumgiev, A. 2000. Chemical composition and biological activity of propolis from Turkish and Bulgarian origin. Mellifera, 1(1): 57-59.
Visioli F, Caruso D, Grande S, et al. 2005. Virgin Olive Oil Study (VOLOS): vasoprotective potential of extra virgin olive oil in mildly dyslipidemic patients. European J Nutrition,44(2):121-7.
Walgrave, S.E., Warshaw, E.M., Glesne, L.A. 2005. Allergic contact dermatitis from propolis. Dermatitis, 16: 209-215.
Williams, R.J., Spencer, J.P.E., Rice-Evans, C.A. 2004. Flavonoids: antioxidants or signaling molecules? Free Rad Biol Med, 36: 838-849.
Yonar, M.E., Yonar, S.M., Ural, M.Ş., Silici, S., Düşükcan, M. 2012. Protective role of propolis in chlorpyrifos-induced changes in the haematological parameters and the oxidative/ antioxidative status of Cyprinus carpio carpio”. Food Chem Toxicol, 50(8): 2703-2708.
Yonar, M.E., Yonar, S.M., Silici, S. 2011. Protective effect of propolis against oxidative stress and immunosuppression induced by oxytetracycline in rainbow trout (Oncorhynchus mykiss, W.). Fish Shelfish Immunol, 31(2): 318-325.
Yonar, S.M., Ural, M.Ş., Silici, S., Yonar, M.E. 2014. Malathion-induced changes in the haematological profile, the immun response, and the oxidative/antioxidant status of Cyprinus carpio carpio: Protective role of propolis. Ecotox Environ Safety, 102: 202-209.